Bakırın insan sağlığı üzerine etkileriBakırın insan sağlığı üzerine etkileri

Ah Bakır Ah: Seninle ne yemekler yaptık…

Bakırın insan sağlığı üzerindeki etkileri konusunu detaylıca işleyelim. Bakırın insan sağlığı üzerindeki etkileri hem faydalı hem de zararlı açılardan ele alınabilir. Bakır, vücudumuzda önemli bir mineraldir ve gerekli olan miktarlarda alınması, kan hücrelerinin oluşumunu ve sinir sisteminin işlevini destekler. Ayrıca, bakır, kemiklerin sağlıklı gelişimini ve kolajen üretimini destekler.

Ancak, aşırı miktarda alımı zehirli olabilir ve bakırın insan sağlığı üzerindeki etkileri zararlı hale gelebilir. Bakır toksisitesi, solunum yolu inflamasyonu, nefrotoksisite, karaciğer hasarı ve nörolojik bozukluklar gibi belirtilerle kendini gösterebilir. Bakır zehirlenmesi, aşırı miktarda bakır içeren su, yiyecek veya hava kirliliğinden kaynaklanabilir.

Ayrıca, bakır tuzlarının uzun süreli veya yüksek dozda kullanımı, cildin kurumasına, lekelenmesine veya kabarma neden olabilir.

İnsanların bakır alımı genellikle diyet yoluyla gerçekleşir. Et, tahıl, sebzeler, meyveler ve süt ürünleri gibi gıdalar bakır içerebilir. Ayrıca, bakır içeren vitamin ve mineral takviyeleri de mevcuttur.

Sağlıklı bir birey için günlük bakır ihtiyacı, erişkinler için 1,3-3 mg arasındadır. Ancak, hamile kadınlar için günlük ihtiyacı 4 mg’a kadar çıkabilir.

Sonuç olarak, bakır sağlıklı bir vücut için gerekli olan bir mineraldir ancak aşırı alımı ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir. Bu nedenle, bakır alımının dengeli olması önemlidir.

Bakırın insan sağlığı üzerine etkileri
Bakırın insan sağlığı üzerindeki etkileri

Bakır insanlar tarafından evlerde ne amaçla kullanıldı?

Bakır, insanlar tarafından yüzyıllardır evlerde birçok amaç için kullanılmıştır. Aşağıdaki başlıklar bazı önemli kullanımlarını sıralamaktadır:

Gıda saklama: Bakır, gıdaların raf ömrünü uzatmak için kullanılmıştır. Çünkü Bakır, bakterilerin ve mikroorganizmaların üremesini önler.

Su saklama: Bakır kaplı su deposu ve su şişeleri ile suyun sağlıklı bir şekilde saklanmasına olanak tanır.

Pişirme: Bakır tencere, kazan ve fırın gibi pişirme ekipmanları üretilmiştir. Çünkü bakır ısıyı daha hızlı ve daha adil şekilde yayar.

Aydınlatma: Bakır, lambalar ve kandil holderları gibi aydınlatma ekipmanları üretilmiştir.

Sanat eserleri: Bakır, sanat eserleri olarak kullanılmıştır. Örneğin, bakır madalyalar, bilezikler, kolyeler ve figürler gibi.

Bina malzemeleri: Bakır, bina malzemeleri olarak kullanılmıştır. Örneğin, bakır çatılar, bakır borular, bakır levhalar ve bakır kapı ve pencere aksamları gibi.

Elektrik: Bakır, elektrik ve elektronik sistemlerin önemli bir parçasıdır. Örneğin, bakır tel ve bakır kablolar gibi.

Medikal uygulamalar: Bakır, medikal uygulamalar için de kullanılmıştır. Örneğin, bakır kompresler, bakır bandajlar ve bakır iğneler gibi.

Sonuç olarak, bakır, insanlar tarafından yüzyıllardır çeşitli amaçlar için kullanılmıştır. Çekiciliği, dayanıklılığı, temizliği ve sağlık faydaları nedeniyle özellikle evlerde ve endüstriyel alanlarda yaygın

Özellikle; gıda saklama, su saklama ve pişirmede ne gibi sakıncalara neden olmuş?

Bakır, gıda saklama, su saklama ve pişirme kullanımında bazı sakıncalara neden olmuştur. Aşağıdaki başlıklar bunların bazılarını sıralamaktadır:

Gıda saklama: Bakır, gıdalarla temas ettiği zaman, gıdaların içindeki bakır miktarını arttırabilir. Aşırı miktarda bakır alımı, zehirli olabilir ve sağlık sorunlarına yol açabilir.

Su saklama: Bakır kaplı su deposu ve su şişeleri, suyun sağlıklı bir şekilde saklanmasına olanak tanır. Ancak, su deposu veya şişeler zamanla kirlenir veya hasar görürse, suya bakır bulaşabilir. Aşırı miktarda bakır alımı, nefrotoksisite, solunum yolu enflamasyonu ve nörolojik bozukluklar gibi belirtilerle kendini gösterebilir.

Pişirme: Bakır tencere, kazan ve fırın gibi pişirme ekipmanları ısıyı daha hızlı ve daha adil şekilde yayar. Ancak, bakır ekipmanlar zamanla yıpranabilir veya hasar görürse, yiyecekler bakır içerebilir. Aşırı miktarda bakır alımı, zehirli olabilir ve sağlık sorunlarına yol açabilir.

Bakır zehirlenmesi diye bir şey var mıdır?

Evet, bakır zehirlenmesi diye bir olay vardır. Bakır zehirlenmesi, aşırı miktarda bakır alımına bağlı olarak ortaya çıkan bir durumdur. Bakır zehirlenmesi, çeşitli sebeplerden kaynaklanabilir, ancak en yaygın nedeni bakır içeren su, yiyecek veya hava kirliliğinden kaynaklanır.

Bakır zehirlenmesinin belirtileri arasında solunum yolu enflamasyonu, nefrotoksisite, karaciğer hasarı, nörolojik bozukluklar, anemi, cilt lekeleri veya kabarması, mide-bağırsak sorunları, kusma, ishal, baş ağrısı, halsizlik veya uyuşukluk gibi bulunur.

Bakır zehirlenmesi, özellikle çocuklar, hamile kadınlar veya böbrek veya karaciğer hastalığı olan kişiler için daha ciddi olabilir. Aşırı miktarda bakır alımı, genellikle uzun süreli veya yüksek dozda kullanım sonucu ortaya çıkar.

Bakır zehirlenmesi, doğrudan tedavi gerektirir ve doğrudan etkilenen kişinin bakır alımını durdurması gerekir. Ayrıca, tedavi, belirtileri önlemek için destekleyici tedavi içerebilir. Önleyici olarak, bakır içeren su, yiyecek veya hava kirliliğinden kaçınmak önemlidir.

Sonuç olarak, bakır, gıda saklama, su saklama ve pişirme gibi amaçlar için kullanılmıştır. Ancak, ekipmanlar zamanla kirlenir veya hasar görürse veya kullanımı aşırı olduğunda bakır alımı sakıncalara neden olabilir. Bu nedenle, bakır ekipmanların kullanımının dengeli olması ve ekipmanların güncel olarak kontrol edilmesi önemlidir.

Bakırın insan sağlığı üzerine etkileri
Bakırın insan sağlığı üzerindeki etkileri

Bakırın böbrekler üzerindeki toksik etkileri nelerdir?

Bakır, böbrekler üzerinde toksik etkiler yaratabilir. Bakır, böbreklerin filtreleme işlevini bozarak nefrotoksisite (böbrek hasarı) yapabilir. Aşırı miktarda bakır alımı, böbreklerin işlevini bozabilir veya böbrek yetmezliğine yol açabilir.

Böbrekler, vücudun atık maddelerinden arındırmak için sürekli çalışır. Bakır, böbreklerde filtreleme işlemi sırasında toksik hale gelebilir ve bu nedenle böbreklerin işlevini bozabilir. Bakır, böbreklerde ödem, iltihap veya doku hasarına neden olabilir.

Böbreklerin işlevini bozan bakır, özellikle böbrek yetmezliğine yol açabilir. Böbrek yetmezliği, vücudun atık maddelerini atamamasına veya vücudun su ve elektrolit dengesini koruyamamasına neden olur. Bu durum, kronik böbrek hastalığına yol açabilir.

Bakır böbreklerde ürik asit düzeylerini arttırarak gout hastalığına yol açabilir.

Böbrekler üzerindeki bakır toksisitesi özellikle böbrek hastalığı olan kişiler, çocuklar, hamile kadınlar veya yaşlı kişiler için daha ciddi olabilir. Bu kişilerin bakır alımının dengeli olması önemlidir.

Bakır karaciğerde ne gibi toksik etkilere neden olur?

Bakır, karaciğer üzerinde toksik etkiler yaratabilir. Bakır, karaciğer hücrelerinde hasara neden olarak hepatotoksisite (karaciğer hasarı) yapabilir. Aşırı miktarda bakır alımı, karaciğer hücrelerinin işlevini bozabilir veya karaciğer yetmezliğine yol açabilir.

Karaciğer, vücudun atık maddelerinden arındırmak için sürekli çalışır. Bakır, karaciğerde filtreleme işlemi sırasında toksik hale gelebilir ve bu nedenle karaciğer hücrelerinin işlevini bozabilir. Bakır, karaciğerde ödem, iltihap veya doku hasarına neden olabilir.

Karaciğerin işlevini bozan bakır, özellikle karaciğer yetmezliğine yol açabilir. Karaciğer yetmezliği, vücudun atık maddelerini atamamasına veya vücudun su ve elektrolit dengesini koruyamamasına neden olur. Bu durum, kronik karaciğer hastalığına yol açabilir.

Bakırın insan sağlığına etkileri
Bakırın insan sağlığına etkileri

Bakır, karaciğerde oksidatif stresi artırır

Ayrıca bakırın karaciğerde oksidatif stresi artırıcı etkisini detaylandıracak olursak

Evet, bakır, karaciğerde oksidatif stresi arttırabilir. Oksidatif stres, hücrelerde oksijenin yarattığı zararlı radikallerin oluşması sonucu oluşan bir durumdur. Bu radikaller, hücrelerin DNA’sını, proteinlerini veya lipidlerini hassaslaştırarak hücrelerin işlevini bozabilir.

Bakır, karaciğer hücrelerinde oksidatif stresi arttırarak, hücrelerin işlevini bozabilir. Bakır, hücrelerde oksijen radikallerinin oluşmasına veya hücrelerin oksijen radikallerine karşı korunmasını engelleyebilir. Bu nedenle, bakır, karaciğer hücrelerinde DNA hasarı, protein hasarı veya lipid hasarına neden olabilir.

Ayrıca, bakır, karaciğer hücrelerinde antioksidan sistemleri zayıflatabilir. Antioksidan sistemler, hücreleri oksijen radikallerinden korur ve hücrelerin işlevini korur. Bakır, antioksidan sistemleri zayıflatarak, hücrelerin oksijen radikallerine karşı korunmasını engelleyebilir. Bu nedenle, bakır, karaciğer hücrelerinde oksidatif stresi arttırarak, hücrelerin işlevini bozabilir ve karaciğer hasarına yol açabilir.

Sonuç olarak, bakır, karaciğer üzerinde oksidatif stresi arttırarak, karaciğer hücrelerinin işlevini bozabilir ve karaciğer hasarına yol açabilir. Bu nedenle, bakır alımının dengeli olması önemlidir.

Vücutta Bakır Birikimi İle Giden Hastalıklar Nelerdir?

Vücutta bakır birikimi ile giden hastalıklar arasında aşağıdakiler bulunabilir:

Wilson hastalığı: Wilson hastalığı, karaciğer ve beyinde bakır birikimine neden olan genetik bir hastalıktır. Bu hastalık, bakır metabolizmasını bozarak karaciğer ve beyinde bakır birikimine neden olur. Wilson hastalığı, karaciğer hasarı, nörolojik bozukluklar veya karaciğer yetmezliğine yol açabilir.

Menkes hastalığı: Menkes hastalığı, bakır, kobalt veya magnezyum gibi minerallerin vücuda girmesini engelleyen genetik bir hastalıktır. Bu hastalık, bakır metabolizmasını bozarak vücuda bakır birikimine neden olur. Menkes hastalığı, cilt lekeleri, saç dökülmesi, kas güçsüzlüğü gibi belirtilere sahiptir.

Bakır mutfak malzemelerimiz
Bakır mutfak malzemelerimiz

Bakırın beyin üzerindeki toksik etkileri nelerdir?

Bakır, beyin üzerinde toksik etkiler yaratabilir. Bakır, beyin hücrelerinde hasara neden olarak nörotoksisite (beyin hasarı) yapabilir. Aşırı miktarda bakır alımı, beyin hücrelerinin işlevini bozabilir veya nörolojik bozukluklara yol açabilir.

Beyin, vücudun en önemli organlarından biridir ve merkezi sinir sisteminin merkezidir. Bakır, vücutta (karaciğer ve böbrekte) filtreleme işlemi sırasında toksik hale gelebilir ve bu nedenle beyin hücrelerinin işlevini bozabilir. Bakır, beyinde ödem, iltihap veya doku hasarına neden olabilir.

Beyin işlevini bozan bakır, özellikle nörolojik bozukluklara yol açabilir. Nörolojik bozukluklar, hareketleri, duyuları, düşünceleri, duyguları veya davranışları etkileyebilir. Örneğin, bakır zehirlenmesi, hafıza kaybı, konsantrasyon bozukluğu, depresyon, anksiyete, çocuklarda okul performansını düşürme veya çocuklar için zeka geriliği gibi nörolojik bozukluklara neden olabilir.

Ayrıca, bakır, beyinde oksidatif stresi arttırarak, nöronların yıkımına yol açabilir ve bu nedenle, beyin hasarına neden olabilir.

Beyin üzerindeki bakır toksisitesi özellikle nörolojik hastalığı olan kişiler, çocuklar, hamile kadınlar veya yaşlı kişiler için daha ciddi olabilir. Bu kişilerin bakır alımının dengeli olması önemlidir.

Wilson hastalığı  

Wilson hastalığı, genetik bir hastalıktır. Bu hastalık, bakır metabolizmasını bozarak karaciğer ve beyinde bakır birikimine neden olur. Bu birikim, karaciğer hasarı, nörolojik bozukluklar veya karaciğer yetmezliğine yol açabilir.

Wilson hastalığı nadir görülen bir genetik hastalıktır. Bu hastalığın görülme sıklığı genellikle 1/30,000 ila 1/100,000 arasında değişir, ancak bazı bölgelerde bu oran daha yüksek olabilir. Örneğin, Japonya’da ve İsrail’de bu hastalığın görülme sıklığı daha yüksektir.

Wilson hastalığı genellikle autosomal resesif kalıtım şeklinde kalıtılır. Bu nedenle, herhangi bir kalıtım şekli ile herkes bu hastalığa yakalanabilir. Ancak, hastalık genellikle erken yaşta ortaya çıkar ve erkeklerde daha sık görülür.

Bu hastalıkta, bakır metabolizmasını bozan genetik bir mutasyon nedeniyle, bakır vücutta birikir ve bu birikmiş bakır karaciğer ve beyin dokusunda hasara neden olur. Bu birikim nedeniyle, karaciğer veya beyin işlevlerinde bozukluklar oluşur.

Belirtiler arasında: göz sararması, karaciğer hasarı, nörolojik bozukluklar, hafıza kaybı, konsantrasyon bozukluğu, koordinasyon ve dengede sorunlar, kas güçsüzlüğü, öğrenme veya dil bozuklukları, güçsüz eklemler, konuşma bozuklukları, yorgunluk veya halsizlik gibi bulunur.

Wilson hastalığı tanısı genellikle kan ve idrar testleri ile konulur. Tedavi, bakır alımının azaltılması ve bakırın vücuttan atılmasını sağlamak için kullanılan ilaçlarla yapılır. Ayrıca, karaciğer veya beyin işlevlerinde bozukluklar oluşmuşsa, bunların tedavisi gerekebilir. Bu hastalık genellikle kronik bir şekilde ilerler ve yaşam boyu takip gerektirir.

Wilson hastalığının tedavisi

Wilson hastalığı genellikle tedavi edilebilir bir hastalıktır. Ancak, tedavinin erken tanı ve uygun tedavi ile yapılması önemlidir. Tedavi seçenekleri arasında:

Bakır Şelasyon tedavisi: Wilson hastalığının temel tedavi seçeneği, bakır metabolizmasını düzeltmek için bakır bağlayan ilaçlar vermektir. Bu ilaçlar vücutta bakır birikimini azaltır ve karaciğer ve beyin dokusunda hasara neden olan bakırı atar.

Bakır Şelasyon Tedavisi Nedir?

Bakır şelasyon tedavisi, bakır birikimine neden olan bir hastalık olan Wilson hastalığı gibi hastalıklarda kullanılan bir tedavi yöntemidir. Bu tedavi peniklamin (DMSA) verilerek yapılır.

Peniklamin, vücudun bakır emilimini azaltır ve bakırı vücuttan atar. Bu ilaç, karaciğer ve beyin dokusunda birikmiş olan bakırı azaltır ve bu dokularda oluşan hasarları önler. Tedavi sırasında, peniklamin genellikle haftada 2-3 kez verilir ve tedavi süresi genellikle birkaç ay ile birkaç yıl arasında değişebilir.

Bakır şelasyon tedavisi genellikle Wilson hastalığı  gibi bakır birikimine neden olan hastalıklarda kullanılır ve etkili bir tedavi yöntemidir. Ancak, bu tedavi sadece bakır birikimini azaltmakla ilgilidir ve oluşan hasarları tamamen geri döndürememektedir. Bu nedenle, erken tanı ve uygun tedavi önemlidir.

Diyet tedavisi: Wilson hastalığı olan kişiler için, bakır içeren gıdaların alımını azaltmak önemlidir.

Cerrahi tedavi: Eğer karaciğer yetmezliği oluşmuşsa, cerrahi tedavi gerekebilir.

Nörolojik tedavi: Nörolojik belirtiler oluşmuşsa, bu belirtileri önlemek için nörolojik tedavi verilebilir.

Sonuç olarak, Wilson hastalığı genellikle tedavi edilebilir bir hastalıktır. Ancak, hastalık genellikle kronik bir şekilde ilerler ve yaşam boyu takip gerektirir. Bu nedenle, erken tanı ve uygun tedavi çok önemlidir.

Menkes hastalığı

Menkes hastalığı, bakır, kobalt veya magnezyum gibi minerallerin vücuda girmesini engelleyen genetik bir hastalıktır. Bu hastalık, bakır metabolizmasını bozarak vücuda bakır birikimine neden olur. Menkes hastalığı, cilt lekeleri, saç dökülmesi, kas güçsüzlüğü, nörolojik bozukluklar, yüz ve kafa içi anormaliteler, öğrenme güçlüğü, dil bozuklukları veya intellektüel gerilik gibi belirtiler ile kendini gösterebilir.

Menkes hastalığı, nadir görülen bir genetik hastalıktır. Bu hastalığın görülme sıklığı genellikle 1/50,000 ila 1/100,000 arasında değişir. Ancak, bazı bölgelerde bu oran daha yüksek olabilir. Örneğin, Japonya ve Kuzey Avrupa’da bu hastalığın görülme sıklığı daha yüksektir.

Menkes hastalığının görülme sıklığı, genellikle X cinsiyetli kromozomunda (X-bağlı olarak) kalıtıldığı için erkeklerde daha yüksektir. Bu nedenle, Menkes hastalığı genellikle erkek çocuklarda görülür. Ancak, bazı durumlarda kadınlar da bu hastalığın belirtilerini gösterebilir.

Bu hastalıkta, bakır metabolizmasını bozan genetik bir mutasyon nedeniyle, bakır vücutta birikir ve bu birikmiş bakır hücrelerde hasara neden olur. Bu birikim nedeniyle, cildin, saçların, kasların, nörolojik sistemin veya diğer organların işlevlerinde bozukluklar oluşur.

Menkes hastalığı genellikle çocukluk döneminde ortaya çıkar ve genellikle ciddi bir şekilde ilerler. Bu hastalık genellikle tedavi edilemez ve yaşam boyu takip gerektirir. Tedavi, semptomları azaltmak için ilaçlar veya fizik tedavi ile yapılabilir, ancak genellikle hastalığın ilerlemesini durduramaz. Bu nedenle, Menkes hastalığı tanısı konulmuşsa, erken tanı ve takip çok önemlidir.

Menkes hastalığı  teşhis ve tedavi

Menkes hastalığının teşhisi genellikle genetik testler, kan ve idrar testleri, cilt biopsisi, nörolojik muayene veya cinsiyetli kromozom analizi gibi fiziksel testlerle konulur. Genetik testler, Menkes hastalığının neden olduğu genetik mutasyonları tespit etmeye yarar.

Uygun tedavi seçeneği Menkes hastalığının belirtilerine ve ciddiyetine göre değişebilir. Tedavi seçenekleri arasında:

Bakır tedavisi: Menkes hastalığının en önemli tedavi seçeneği, bakır tedavisidir. Bu tedavi, bakır eksikliğini gidermek için bakır içeren ilaçlar verilir.

Fizik tedavi ve rehabilitasyon: Menkes hastalığı nedeniyle oluşan kas güçsüzlüğü veya koordinasyon bozuklukları gibi belirtiler için fizik tedavi

Sonuç olarak bakırın toksik etkilerinden nasıl korunmalıyız?

Bakırın toksik etkilerinden korunmak için aşağıdaki önerileri uygulayabilirsiniz:

Bakır içeren gıdaların tüketimini azaltın: Bakır içeren gıdalar arasında, deniz ürünleri, et, tahıllar, sebzeler ve meyveler bulunur. Bu gıdaların tüketimini azaltarak bakır alımınızı azaltabilirsiniz.

Su kaynaklarını kontrol edin: Su kaynaklarındaki bakır içeriğini ölçmek için laboratuvara başvurun. Eğer su kaynağınızda bakır içeriği yüksekse, filtre kullanarak suyunuzu temizleyebilirsiniz.

Bakır içeren ekipmanları kullanmaktan kaçının: Bakır içeren ekipmanlar arasında, pişirme ekipmanları, su saklama ekipmanları ve gıda saklama ekipmanları bulunur. Bu ekipmanları kullanmaktan kaçınmak veya alternatifleri kullanmak bakır alımınızı azaltabilir.

Bakırın insan sağlığı üzerindeki etkileri üzerine Kaynaklar

  • Michael DiDonato a,b, Bibudhendra Sarkar a,b,*; Copper transport and its alterations in Menkes and Wilson diseases: Review Biochimica et Biophysica Acta 1360 (1997) 3-16 
  • P de Bie, P Muller, C Wijmenga, L W J Klomp Molecular pathogenesis of Wilson and Menkes disease:correlation of mutations with molecular defects and disease phenotypes Biochimica et Biophysica Acta 1360 (1997) 3-16 J Med Genet 2007;44:673–688 
  • Michael DiDonato , Bibudhendra Sarkar; Molecular pathogenesis of Wilson and Menkes disease:correlation of mutations with molecular defects and disease phenotypes. Biochimica et Biophysica Acta (BBA) – Molecular Basis of Disease: Volume 1360, Issue 1, 27 February 1997, Pages 3-16
  • Nina Horn , Lisbeth Birk Møller , Valeria Marina Nurchi , Jan Aaseth; Chelating principles in Menkes and Wilson diseases: Choosing the right compounds in the right combinations at the right time. Journal of Inorganic Biochemistry Volume 190, January 2019, Pages 98-112 Review article
  • Zeynep Tümer, Nina Horn Menkes disease: recent advances and new aspects: Review article JMed Genet 1997;34:265-274

Anahtar Kelimeler: Bakır, insan sağlığı, etkiler, gıda saklama, su saklama, pişirme, zehirlenme, böbrekler, toksik etkiler, karaciğer, beyin, oksidatif stres, birikim, hastalıklar, Wilson hastalığı, Menkes hastalığı, teşhis, tedavi, şelasyon tedavisi, korunma, öneriler.

Derleyen: Mustafa Akgün

Son Güncelleme: 25.01.2023