D Vitamini – Op. Dr. Mustafa AKGÜN || Beyin – Omurilik

Kolekalsiferol, D-3 vitamininin temel ismidir. Cildimizi güneş ışığına maruz bırakmak. D vitamini, sentezini veya dönüşümünü sağlar ve Vit D2 (ergokalsiferol) ve Vit D3 (kolekalsiferol), 1α, 25-hidroksikolekalsiferol, ve en son D vitamininin aktif formu halini alır.

D vitamininin vücudun bağışıklık sistemini güçlendirdiği, virüslere karşı korunmamıza yardımcı olduğu ve enfeksiyonlar ile mücadele gücümüzü arttırdığı bilinmektedir. Ayrıca kemik metabolizması için çok önemlidir ve vücuttaki kan kalsiyum konsantrasyonlarını düzenler. Kemiklerin güçlü olmasını ve düzgün büyümesini sağlar. Genellikle bağırsaktan kalsiyum emilimini artırır. Kalsiyumun bağırsaklardan alınmasının yanında böbrekler tarafından kaybedilen miktarın azalmasını sağlar.

D vitamininin vücut tarafından hem fiziksel hem de zihinsel sağlık için gerekliliği bilinmektedir. Ruhsal gelişme veya depresyon, düşük ruh hali gibi zihinsel sağlık durumlarının iyileşmesine katkı sağlar. “Şizofreni, yetersiz D vitamininin seviyeleri ile de ilişkili olabilmektedir” diye görüşler vardır. Sağlıklı kemikler için tüm yaşam boyunca ve hatta doğumdan önce gereklidir. Hamile ve emzirme döneminde gelişen ve büyüyen bebeklerin kemiklerinin oluşması için kadınların yeterli D vitaminini almaları gereklidir.

Son zamanlarda, yeterli D vitamini almamanın diğer hastalıklarla da ilişkili olduğu bulunmuştur. Örnek olarak Diabetes Mellitus, Kalp Hastalığı ve bazı Kanserler gibi fiziksel durumlarda D vitamini eksikliğinin sorumluluğu vardır. Ayrıca Psödotümör Serebri (PTC)’nin de ilerlemesinde etkin olabilmektedir.

İyi D Vitamini Kaynakları Nelerdir?

D vitamini ağırlıklı olarak cildimizde güneş ışığının etkisiyle yapılıyor demiştik. Vitamini en iyi sağlama yolu budur ve D vitamininin doğal kaynağıdır.

Kuzey Ülkeleri gibi yüksek enlemde, güneş ışığı yalnızca Nisan’dan ekime kadar yeterlidir. Güneş ışığı, sabah 11:00 ile 15:00 arasında bu vitaminin sentezi için etkilidir. Ancak kışın, güneş ışığı yeterli D vitamininin sentezine katkı sağlamaz. Bu nedenle, takviyeler oral alım açısından daha önemli hale gelir. Güneş kremi ve giysiler, ciltte D vitamininin sentezlenmesini engeller. Güneş koruyucu kullanmadan dışarı çıkmak cilt kanseri riskini artırabilir. Ancak, çoğu yetişkin 10-15 dakikalık sürelerle dışarı çıkarak güvenli bir şekilde yeterli miktarda vitamin üretebilir.

Güneş kremi olmadan ve sadece açıkta kalan cilt bölgelerini bırakarak kollar, eller veya alt bacaklar güneşte tutulabilir. Daha koyu derisi olanlar için daha uzun süreler gerekebilir.. Her gün kapıdan dışarı çıkmayı hedeflemelisiniz. Şezlonglar ve bronzlaşma salonları önerilir.

Ruh sağlığında kullanılan bazı ilaçlar cildinizi güneş ışığına karşı daha hassas hale getirebilir bu nedenle güvenli güneşlenmeyi doktorunuz veya eczacınızla görüşün.

D Vitamini İçin Gıda Kaynakları

D vitamini bazı gıdalarda bulunabilmektedir. Ancak genellikle sadece küçük miktarlarda bulunduğu için diyet kaynaklarının bu vitamini yeterince sağlaması mümkün değildir.

D vitamininin diyet kaynakları arasında deniz ürünleri ve yağlı balıklar yer alır. Çiroz, sardalya, uskumru, alabalık ve somon gibi balıklar, kırmızı et, ciğer ve yumurta sarısı bu kaynaklar arasındadır. Ayrıca kahvaltılık gevrekler, süt tozu, süt ürünleri, soya ürünleri ve margarinler de D vitamini içerebilmektedir. Bazı mantarlar ultraviyole ışık altında yetiştirildiğinde D vitaminini sağlayabilir. Ancak, bu kaynakların günlük ihtiyacı karşılayacak miktarlarda olmadığı unutulmamalıdır.

D Vitamini İçeren Takviyeler Nelerdir?

Takviye olarak genellikle küçük tabletler, kapsüller ve spreyler şeklinde alınabilmektedir.

Vitamin D3 (Kolekalsiferol), genellikle koyun yününden yapılmaktadır
D2 Vitamini (Ergokalsiferol), bitkilerden yapılmaktadır
Çoklu vitaminlerde veya kalsiyum veya diğer vitaminlerle kombinasyon halinde bulunabilmektedir.
Besinlerden Morina karaciğeri yağı gibi balık yağı içeren ürünler D vitaminini içerebilmektedir. Bu nedenle kullandığınız dozu ikiye katlamadığınızdan emin olmak için tüm etiketleri kontrol edin. Doktorunuz, eczacınız veya Ürün paketlerinizi veya etiketlerinizi gösterirseniz size tavsiyelerde bulunabilirler.

Yeterli Miktarda D Vitamini Almazsanız Ne Olur?

Diyabet, kalp hastalıkları sorunları ve tedavileri zorluk gösterebilmektedir
Bazı kanserler ve muhtemelen kilo alımı gibi sorunlara yatkınlık olabilmektedir

D vitamini seviyeleri çok düşük olduğunda, semptomlar arasında düzenli hastalık veya enfeksiyonlar, yorgunluk, halsizlik, saç dökülmesi, kas ve kemik ağrıları. görülebileceği gibi zihinsel olarak kişi sağlıklı hissetmeyip, depresyona yatkınlık olabilmektedir.

Çok Fazla D Vitamini Alırsak Ne Olur?

Olası zararlı etkilere karşı sorunları azaltmak için kullanım dozlarına riayet edilmelidir. Dozlar değişir ve ne kadar almanız gerektiği konusunda doktorunuzdan veya eczacı tavsiyelerine uymalısınız. Doktorunuz farklı miktarda D vitamini almanızı tavsiye ettiyse onlara uymalısınız.

D vitamini tablet, kapsül veya enjeksiyon şeklinde verilebilmektedir. D vitamininin bazı formları jelatin içerir. Bu nedenle jelatinsiz bir ürün isteyip istemediğinizi doktorunuza söyleyin. Uzun bir süre boyunca çok fazla D vitamini takviyesi almak, D hipervitaminozuna neden olabilmektedir. Vücutta kalsiyum birikmesi (hiperkalsemi) görülebilmektedir. Bu durum da kemikleri zayıflatır ve böbreklere ve kalbe zarar verir.

Kan değerleri yüksek olmamalıdır 100 mikrogramdan (100 mikrogram 0,1 miligrama eşittir) fazla almayınız. Bu, hamile ve emziren kadınlar ve yaşlılar dahil olmak üzere yetişkinler için geçerlidir ve buna 11 ila 17 yaş arası çocuklar da dahildir. Bazı insanlar, güvenli bir şekilde alamayabilecekleri anlamına gelen tıbbi durumlara sahiptir. Şüpheniz varsa, doktorunuza danışmalısınız.

Güneş ışığına maruz kalarak aşırı dozda D vitamini alamazsınız. Ama her zaman dikkatli olun, güneşte uzun süre kalıyorsanız cildinizi örtmek veya korumak için riski azaltmak için cilt hasarı ve cilt kanserine karşı önlem almalısınız.

Kimler D vitamini Eksikliği Riski Altındadır?

D vitamini eksikliği özellikle kış aylarında çok sık görülmektedir. Ocak ayından Mart ayına kadar Kuzey yarım küre ülkelerinde, 65 yaş ve üstü kişilerin %30’una ve 19-64 yaş arası kişilerin %40’ına ihtiyaca binaen D vitamini eksikliği için 25 nmol/L’nin altındaki vakalarda parenteral tedavilere ihtiyaç duyulmaktadır.

Ana nedenler arasında güneşten kaçınma, güneş koruması kullanma, artan cilt pigmentasyonu, yetersiz diyet ve takviye D vitamini alımı, malabsorpsiyon sendromları, obezite ve ilaç kullanımı D vitamini eksikliğine neden olan ana sebeplerdir.

Birleşik Krallık’ta, yılın yaklaşık yarısında D vitamini yapmak için yeterli güneş ışığı yoktur. Bulutlu gökyüzü ve kirlilik de güneş ışığını azaltır ve eğer hava yağmurlu ise birçok insan dışarı çıkmak istemez.

Fazla kilolu olmak da kişiyi risk altına sokabilmektedir. Çünkü D vitamini yağlı dokular tarafından emildiği için vücutta çalışmayabilmektedir. Bu nedenle cilt altına enjeksiyon veya tatbiki kullanıma uygun değildir. Bazı ilaçları birlikte kullanmak sakıncalı olabilmektedir.

Düşük D Vitamini Seviyeleri

Sağlık ve Sosyal Bakım Departmanı, şu anki insan risk gruplarını belirlemiştir.

Çok fazla güneş ışığına maruz kalmayan kişiler, örneğin:
- Eve kapanık olanlar
- Huzurevi gibi bir kurumda olmak
- Hastanede veya içeride çalışıyormuş gibi uzun süre içeride kalan (ofis çalışanları) günün büyük bölümünde güneş ışığı alamazlar
- Genellikle dışarıdayken cildinizin çoğunu kaplayan giysiler giyin.
- Kültürel veya diğer sebepler.
Daha koyu tenli kişiler – örneğin Afrikalı, Afrikalı Karayipli veya Güney Asyalı bir geçmişe sahipseniz – bu da doğal olarak ciltteki cilde ulaşan güneş ışığı cilt D vitamini miktarını azaltacaktır.
65 yaş ve üstü kadın ve erkeklerin ciltleri yeteri kadar D vitaminini genç ciltler kadar yapamayabilmektedir.
Hamile veya emziren kadınlar, özellikle gençler ve genç kadınlar
5 yaşından küçük çocuklar

D vitamini eksikliği riski daha yüksek olan kişilere, tüm yıl boyunca D vitamini almaları tavsiye edilmektedir.

Sağlıklı D Vitamini Seviyeler Nasıl Korunur?

Basit bir kan testi, D vitamini seviyenizin sağlıklı veya eksik olup olmadığını tespit edebilmektedir. Kemik sağlığını korumak için mililitre başına 20 nanogram veya üzeri bir seviye gereklidir. Bazı ülkelerde bu sınır 25 nmol/l eksik olarak sınıflandırılmaktadır.

D vitamini için kan testine ihtiyacınız olup olmadığını doktorunuzla görüşün. Eğer doktorunuz D vitamininizin eksik olabileceğini düşünürse, aile doktorunuz veya hastane doktorunuz bunu yapabilmektedir. Bu kan testi, kandaki bir D vitamini formunu ölçecektir. Doktorunuz “serum vitamin D” veya 25-hidroksivitamin D ve kalsiyumu da ölçebilmektedir.

Kanınızdaki D Vitamini Seviyeleri

D vitamininin replasman tedavisine ihtiyacınız varsa, size daha yüksek dozda vitamin verilecektir. Seviyenizi hızlı bir şekilde yükseltmek için doktorunuz doz ayarlaması yapacaktır. Ancak vitamin reçete edildiği gibi düzenli olarak kullanılmalıdır. D vitaminini almayı bırakırsanız, seviyeniz düşebilmektedir. Özellikle kışın da çok hızlı düşer.

Sağlıklı Kan Seviyesini Korumak İçin Ne Yapmalıyım

1 yaşın altındaki çocuklar günde 400 uluslararası ünite (IU) D vitamin alırlar
1 ila 70 yaş arası insanlar 600 IU alır.
70 yaşın üzerindeki kişiler 800 IU almalıdır
Bu nedenle, önerilen D vitamininin miktarı günlük 600-800 IU’dur.
Eğer risk grubundaysanız, günde 1000-2000 IU içeren bir multivitamin veya takviye D vitaminleri makul olacaktır. Sizin için uygunsa kolekalsiferol (D3) seçin. D vitamininin en etkili şekli olabilmektedir.
Doktorunuz veya eczacınız kabul ederse günde 10-15 dakika güneşe çıkın. Güneşe karşı çok hassas olan benler veya bölgeler için güneş kremi, böylece güneş cildinize ulaşsın. güneş kremi sürmek isteyebilirsiniz
Vitamin D, doğal olarak az sayıda gıdada bulunmaktadır. Ancak diğerlerine eklenebilmektedir ve ayrıca bulunmaktadır.
Üç ons pişmiş somon 570 IU’ya sahipken,
3 ons gökkuşağı alabalığı 645’e sahiptir. %2 D vitamini takviyeli bir bardak süt 120’ye sahiptir.
Halihazırda başka bir üründe D vitaminini almıyor olmanız önemlidir.
Multi-vitamin preparatları için etiketleri her zaman dikkatlice kontrol edin.
Uzmanlar, D vitamininin toksisitesinin günde 50.000 ila 60.000 IU dozlarda ortaya çıkabileceğini söylüyor.
Fazla alımda fazlası kanda kalsiyum birikmesine yol açabilmektedir. Ayrıca kusma, halsizlik, sık idrara çıkma ve düzensiz kalp atışına yol açar.

Covid-19 Hastalığında Rolü Nedir?

Sitokinler, normalde bağışıklık sistemi tarafından salınan proteinlerdir, ancak bazı insanlarda Covid-19 ile bu reaksiyon aşırı hızlanarak tehlikeli organ iltihabına neden olur. Bu da sitokin fırtınası olarak kabul edilmektedir ki Covid-19 esas ölüm nedenleri arasında Sitokin Fırtınası doku hasarını şiddetlendirdiği için meydana gelir.

Birkaç hafta sonra COVID-19 hastalarında sitokin fırtınası giderek artan bir şekilde rapor edilmektedir. İlk enfeksiyon sırasında ve birçok ölümle sitokin fırtınası bağlantılıdır.

Renin-anjiyotensin sistemi (RAS), renal ve kardiyovasküler sistemin merkezi fonksiyonlarının düzenleyicisidir. RAS’ın aşırı aktivasyonu, böbrek ve kardiyovasküler bozukluklara yol açar, örneğin felç için başlıca risk faktörleri olan hipertansiyon ve kronik böbrek hastalığı gibi, miyokard enfarktüsü, konjestif kalp yetmezliği, progresif ateroskleroz ve renal arıza ile sonuçlanır.

Artan epidemiyolojik ve klinik kanıtlar, D vitamininin eksikliği veya yetersizliğinin böbrek ve kardiyovasküler hastalıklar üzerindeki riskleri artırabileceğini göstermektedir. Uzun süreli D vitamininin eksikliği, renin-anjiyotensin sistemi (RAS) aşırı aktivasyonuna yol açabilmektedir. Bu durum, RAS kaynaklı pulmoner fibrozise neden olabilmektedir.

D vitamininin rolü, RAS sistemini dengelemek, akciğer hasarını azaltmak ve inflamatuvar yanıtlar azaltmak yönündedir.

D vitaminin ayrıca hücre büyümesini modüle etmeye ve iltihaplanmayı azaltmaya yardımcı olduğu bilinmektedir. Biraz araştırma diyabet, yüksek tansiyon ve kan şekerini önlemeye ve tedavi etmeye yardımcı olabileceğini öne sürmektedir. Ancak Ulusal Sağlık Enstitüleri bu araştırmanın net olmadığını düşünmektedir.

Daha fazla, ya da daha düşük olması şiddetli COVID-19 riski mi?

Kemik için D vitamini eksikliğinden kaçınmanın ve Kardiyo metabolik sağlık ve diğer amaçları için önemli olduğunu uzun zamandır biliyoruz. Ama bugün daha da önemli olabilmektedir. Covid-19 virüsüne yakalanırsanız ciddi enfeksiyon geliştirme riskiyle alakalı olabilirsiniz.

Farklı ülkelerden birkaç araştırma grubu, ağır hasta olanların genellikle en düşük seviyelerine sahip olanlardır ve ölüm oranının daha yüksek olduğu ülkeler oranları, düşük olan ülkelere göre vitamin D eksikliği olan daha fazla sayıda ölüm oranları bildirilmiştir.

Uzmanlar, sağlıklı kan vitamini düzeylerinin COVID-19’lu kişilerin hayatta kalmasını sağlayabileceğini söylüyor, bağışıklık sistemi aşırı tepki verdiğinde sitokin fırtınasından kaçınmalarına yardımcı olarak avantaj sağlar. Sitokin fırtınası vücudunuzun kendi hücrelerine ve dokularına saldırması ile hasara yol açar.

Üç Güney Asya hastanesinden yapılan gözlemsel bir çalışmada, hafif hastalığı olanlar ile karşılaştırıldığında ciddi COVID hastalığı olanlarda eksiklik çok daha yüksekti.

Aslında, bu kişiler arasında ciddi hastalığa yakalanma riski yaklaşık sekiz kat daha yüksekti. D vitamini eksikliği ile girenlerin yeterli vitamin D seviyeleri olanlarla karşılaştırılması anlamlı bulunmuştur.

Kaynak