B3 Vitamini (Niasin)

B3 Vitamini (Niasin), vücutta bir koenzim olarak çalışır. Çeşitli reaksiyonlar için ona bağlı 400’den fazla enzim vardır. Niasin, besinleri enerjiye dönüştürmeye, kolesterol veya yağlar oluşturmaya, DNA oluşturmaya, onarmaya ve antioksidan etkiler göstermeye yardımcı olur.

Gıdalarda doğal olarak vitamin B3 Niasin bulunur, hatta bazı gıda ve içeceklere de eklenen ve ek olarak satılan suda çözünen bir B vitamini türüdür. (1, 2)

Yaygın inanışa göre vitaminler, sağlığın korunmasında ve iyileştirilmesinde çok önemli bir rol oynar. Günlük tükettiğimiz gıdaların çok küçük bir kısmını oluşturmalarına rağmen metabolizma için yeterli alımı sağlamak mümkündür. Ancak B vitaminleri, hücre metabolizmasında önemli roller oynayan, suda çözünen küçük molekül ağırlıklı bir grup vitamindir. B vitaminlerinin eskiden sadece B vitamini olarak anılan tek bir vitamin olarak bulunduğuna inanılıyordu. Daha sonraları yapılan incelemelerde elde edilen kanıtlar, bunların kimyasal olarak farklı vitaminler olduğunu ve genellikle aynı gıdalar içinde bir arada bulunduklarını gösterdi. B vitaminleri, metabolizma hızını desteklemek ve artırmak, sağlıklı cilt ve kas tonusunu korumak, anemiyi önlemeye yardımcı olan kırmızı kan hücreleri de dahil olmak üzere hücre büyümesini ve bölünmelerini desteklemek, pankreas kanseri riskini azaltmak için gerekli olabilir. kanserin en ölümcül türlerinden biridir.2 B vitaminlerinin çoğu, fazlalıkları idrarla atıldığı için düzenli olarak yenilenmelidir. (12)

Birçok gıda takviyesi veya ilaç formudan yaygın olarak bulunan niasin formu, nikotinik asit veya nikotinamiddir. (1, 2)

Vücut metabolizması içinde ayrıca bir amino asit olan triptofanı nikotinamide dönüştürebilir. (1, 2)

Niasin diğer B grubu vitaminler gibi suda çözünür. Bu nedenle vücudun ihtiyaç duymadığı fazla miktarlar olayca idrarla atılır. (1, 2)

B3 Vitamini (Niasin) Vücutta Ne işe Yarar?

Niasin vücutta bir koenzim olarak çalışmaktadır. Böylece çeşitli reaksiyonlar için ona bağlı 400’den fazla enzim vardır. Bilindiği üzere Niasin, besinleri enerjiye dönüştürmeye, kolesterol ve yağlar oluşturmaya, DNA oluşturmaya ve onarmaya ve antioksidan etkiler göstermeye yardımcı olur. (1,2)

Niasin İçin Önerilen Miktarlar Ne Kadardır?

Niasin için kullanılaması gereken asgari kullanım miktarları hesaplanmıştır Buna göre  Niasin, niasin eşdeğerlerinin (NE) miligramı (mg) cinsinden ölçülür. (1, 2)

Bir niasine eşdeğer(NE) niasin miktarı 1 miligram niasin ve bu da 60 mg triptofana eşittir. (1, 2)

19 yaş ve üstü yetişkinler için önerilen diyet içeriği

• Erkekler için 16 mg NE,
• Kadınlar için 14 mg NE,
• Hamile kadınlar için 18 mg NE ve emziren kadınlar için 17 mg NE’dir. (1, 2)

Niasinde En Üst Doz Sınırı Nedir?

Tolere edilebilir en üst alım seviyesi, sağlık üzerinde zararlı etkilere neden olması muhtemel olmayan maksimum günlük alım miktarıdır. 19+ yaşındaki tüm yetişkinler için niasin için ÜST LİMİT 35/gün miligramdır. (1, 2)

Kalp Sağlığında Niasin Nasıl Etki Eder?

40 yılı aşkın bir süredir, koroner arter hastalığı, kalp krizi veya inme gibi kardiyovasküler hastalıklar (CVD) için önemli bir risk faktörü olan dislipidemi adı verilen bir durumu tedavi etmek için hastalara nikotinik asit formundaki niasin verilmiştir. Dislipidemili bir kişide kan tahlili, yüksek toplam ve LDL “kötü” kolesterol düzeyleri, düşük HDL “iyi” kolesterol veya yüksek trigliseritler gösterebilmektedir.

Gıda Takviyeleri ile Alınan Nasin

Nikotinik asit takviyeleri, günlük alınan 1.000-2.000 mg’a kadar yüksek miktarlarda niasin içermektedir. Çalışmalar, HDL kolesterolü artırabileceklerini ve LDL kolesterol veya trigliseritleri azaltabileceklerini göstermiştir. Bununla birlikte, olumsuz yan etkiler (cilt kızarması, mide rahatsızlığı, ishal) genellikle takviyelere eşlik ederek hastaların uyumsuzluğuna neden olur. Klinik deneyler, nikotinik asidin daha az kardiyovasküler olaya veya KVH’den ölüme yol açtığını tutarlı bir şekilde göstermemiştir.

Klinik Çalışmalar Ne Gösteriyor?

Daha önceki klinik deneyler, niasin tedavisi ile KVH olaylarında ve ölümlerde bir azalma göstermiş olsa da, KVH sonuçlarıyla ilgili yeni iki büyük klinik çalışma daha farklı sonuçlandı. (3,4) Her ikisi de katılımcıları 4 yıla kadar takip eden büyük, randomize, plasebo kontrollü çalışmalardı. Niasin takviyeleri (günlük 1.500-2.000 mg) bir denemede tek başına, diğerinde bir statin ilacıyla birlikte verildi. Aslında her iki deneme de, niasin takviyesi almanın fayda sağlamadığı sonucuna vardı. Niasin/statin denemesi, HDL kolesterol ve trigliserit düzeylerinde önemli gelişmelere rağmen inme, kalp krizi veya KVH ölümlerinde bir azalma göstermedi. [3] Yalnızca niasin takviyesi denemesi, KVH olaylarında bir azalma bulmadı ve ayrıca tip 2 diyabet insidansında artış da dahil olmak üzere, plasebo grubuyla karşılaştırıldığında advers reaksiyonlarda önemli bir artış kaydetti. Gastrointestinal kanama ve ülserler ve ishal. (4)

KVH olaylarının önlenmesi için nikotinik asit takviyeleri üzerine 23 randomize kontrollü çalışmanın bir Cochrane incelemesi, takviyelerin genel ölümleri, KVH ölümlerini, kalp krizlerini ve felçleri azaltmadığını veya olumsuz yan etkilerle ilişkili olduğunu buldu. (5)

Bu ve diğer kardiyovasküler sonuç denemelerinin sonuçları, ABD Gıda ve İlaç İdaresi’nin (FDA) şu sonuca varmasına yol açtı: “bilimsel kanıtlar artık, trigliserid düzeylerinde ilaca bağlı azalma ve/veya HDL-kolesterol düzeylerinde artış olduğu sonucunu desteklemiyor.” Statinle (Statin kandaki hiperlipidemiyi azaltır) tedavi edilen hastalarda kardiyovasküler olay riskinde azalma ile sonuçlanıyor.” (6) Bu sonuçla birlikte FDA, statinlerle birlikte alınan niasin uzatılmış salınımlı tabletlerin veya fenofibrik asit kapsüllerinin faydalarının artık risklerden daha ağır basmadığını ve önerilmemesi gerektiğini belirtti.

Niasin Yoksunluğu (Eksikliği) Nelere Neden Olur?

Şiddetli bir niasin eksikliği, hafıza kaybı veya bunama gibi bilişsel gerileme ile ilişkilendirilmiştir. Niasinin beyin hücrelerini stres ve yaralanmalardan koruduğuna inanılıyor. Bununla birlikte, diyet niasin alımındaki daha küçük değişikliklerin beyin işlevini olumsuz yönde etkileyip etkilemeyeceği henüz net değil.

• 65 yaş ve üstü 3.718 erkek ve kadın üzerinde 6 yıl boyunca diyet anketleri ve bilişsel değerlendirmeler kullanılarak takip edilen geniş bir prospektif çalışma. (7) En yüksek veya en düşük niasin alımları karşılaştırıldığında, Alzheimer hastalığından ve bilişsel gerilemeden koruyucu bir etki bulunmuştur.

• Genç Yetişkinlerde Koroner Arter Hastalığı Gelişme Riski (CARDIA) çalışması, 18-30 yaşları arasındaki 3.136 erkek ve kadını 25 yaşına kadar izledi. [8] Çalışma, diyet ve ek B vitamini alımını ve bilişsel işlevi ölçmüştür. Genç yetişkinlik boyunca daha yüksek B vitaminleri, özellikle de niasin alımı, orta yaşta daha iyi bilişsel işlev puanları ile ilişkilendirilmiştir. Bununla birlikte, bilişsel işlev yalnızca çalışmanın sonunda değerlendirilmiştir. Bu nedenle bilişsel işlevde zaman içinde herhangi bir değişiklik olduğu bilinmiyordu. (8)

Bu alandaki araştırma sınırlıdır. Ancak niasinin beyin sağlığı üzerindeki etkilerine daha fazla ışık tutacak birkaç klinik çalışma devam etmektedir. (9)

Hangi Gıdalardan Alırız?

Temel olarak B3 Vitamini (Niasin) sağlayan gıdalar

Niasin eksikliği nadirdir çünkü hem hayvanlardan hem de bitkilerden elde edilen birçok gıdada bulunmaktadır.

• Kırmızı et: sığır eti, dana karaciğeri, domuz eti
• Kümes hayvanları
• Balık
• Esmer pirinç
• Güçlendirilmiş tahıllar ve ekmekler
• Fındık, tohumlar
• Bakliyat
• Muz 

Gıda Takviyelerinde Niasin

B3 Vitamini (Niasin), nikotinik asit veya nikotinamid formunda bir çok gıda takviyesinde takviye olarak bulunmaktadır. Bazen takviyelerdeki miktarlar, RDA’nın çok ötesindedir ve kızarmanın hoş olmayan yan etkilerine neden olur. 

Niasin, yüksek kolesterol tedavisinde reçeteli bir ilaç olarak kullanılabilmektedir. Yüksek dozlarda kızarıklığı azaltmak için uzatılmış salımlı tabletler tercih edilmektedir. Bu tabletler, yavaş veya kademeli emilim sağlayarak kızarmayı engeller. Yüksek dozlar, günlük 2.000 mg’a kadar ulaşabilmektedir. Bu tür yüksek dozlar sadece doktor gözetiminde alınmalıdır.

B3 Vitamini (Niasin) İçin  Eksiklik ve Toksisite Belirtileri Nelerdir?

B3 Vitamini (Niasin) Eksikliğinde Neler Olur?

Bir niasin eksikliği sendromunun görülme olasılığı ABD’de ve diğer sanayileşmiş ülkelerde nadirdir. Çünkü çoğunlukla gıdalarla alımını takiben iyi emilmektedir ve günlük tüketimde kullanılan birçok gıdaya da eklenir. Multivitaminler yaygın olarak piyasada bulunmaktadır ve rahatlıkla temin edilebiliyor. 

Şiddetli B3 Vitamini (Niasin) Eksikliğinde Pellegra Hastalığı

Şiddetli Vitamin B3 Niasin Eksikliğinde Pellegra Hastalığı görülmektedir. Bu durum da şiddetli bir niasin eksikliği söz konusudur. Güneş ışığına maruz kalan cilt bölgelerinde koyu, bazen pullu bir kızarıklık gelişir. Buna Pellegra denir. Dilde parlak kızarıklık vardır. Kabızlık veya ishal döngüleri vardır. Şiddetli niasin eksikliğinin diğer belirtileri şunlardır:

• Depresyon
• Baş ağrısı
• Tükenmişlik
• Hafıza kaybı
• Halüsinasyonlar

Eksiklik riski taşıyan gruplar

• Sınırlı diyetler: Yoksulluk içinde yaşayanlar veya çok hasta olanlar ve dengeli beslenemeyenler gibi, diyetleri hem çeşitlilik hem de miktar açısından sınırlı olan kişiler daha fazla risk altındadır. Ana besin kaynağı olarak mısır veya mısır yiyen gelişmekte olan ülkeler, bu yiyeceklerin hem emilebilen niasin hem de triptofan bakımından düşük olması nedeniyle Pellegra için risk altındadır.
• Kronik alkolizm: Çeşitli besinlerin, özellikle B ailesi de dahil olmak üzere suda çözünen vitaminlerin emilimi, aşırı alkol alımı ile azalır.
• Karsinoid sendrom: Bu durum serotonin adı verilen bir kimyasal salgılayan bağırsakta yavaş büyüyen kanser hücrelerinin bir hastalığıdır. Sendrom, diyetteki triptofanın niasin yerine serotonine dönüştürülmesine neden olur ve bu da niasin azalması riskini artırır.

B3 Vitamini (Niasin): Zehirlenme ve Zararları

B3 Vitamini (Niasin) içeren gıdaları yerken toksisite nadirdir. Ancak yüksek doz takviyelerin uzun süreli kullanımından kaynaklanabilmektedir. Yüzde, kollarda ve göğüste kaşıntı veya karıncalanma ile kızarık cilt kızarması yaygın bir işarettir. Kızarma, esas olarak nikotinamid yerine nikotinik asit şeklinde yüksek doz takviyeleri alındığında meydana gelmektedir. Birden fazla vitamin doz aşımı, birisi normalden veya önerilenden fazla multivitamin takviyesi aldığında ortaya çıkmaktadır. Bu kazara veya bilerek olabilmektedir. (11)

Çoklu vitamin takviyesindeki herhangi bir bileşen, büyük miktarlarda toksik olabilmektedir. Ancak en ciddi risk demir veya kalsiyumdan gelir.

Ek riskler, büyük veya toksik dozlarda kalsiyum, D vitamini ve A vitamini ile ilişkilidir. Birçok multivitamin takviyesi reçetesiz satılmaktadır, bu konuda dikkatli olunmalıdır. (11)

Niasin (B3 vitamini) alımının en belirgin yan etkisi ciltte kızarmadır. Bu belirtilere, kuru ve çatlayan cilt, kaşıntı eşlik edebilmektedir. Ciltte yanma hissi veya kızarıklık görülebilmektedir. Ayrıca ciltte sarı-turuncu bölgeler oluşabilmektedir. Güneşe karşı hassasiyet artabilmektedir, yanık olasılığı yüksektir. Uzun süre aşırı doz almak saç dökülmesine neden olabilmektedir. Mide rahatsızlıkları, iştah kaybı, ishal yaşanabilmektedir. Mide bulantısı ve kusma meydana gelebilmektedir. Karın ağrısı, kilo kaybı da uzun süreli yüksek dozda alınabilmektedir. Bulanık görüş, baş dönmesi ve düşük kan basıncı görülebilmektedir. Tükenmişlik veya baş ağrısı gibi yan etkiler de oluşabilmektedir. (1, 11) Şiddetli vakalarda bozulmuş glikoz toleransı veya karaciğer iltihabı (birkaç ay/yıl boyunca günde 3.000-9.000 mg gibi çok yüksek dozlarda alındığında) (1).

Biliyor musun?

B3 Vitamini (Niasin) enerjiyi arttırır mı?

Niasin de dahil olmak üzere birçok B vitamininin enerjiyi artırmaya yardımcı olduğuna inanılmaktadır. Unutulmamalıdır vitaminler enerji kaynağı değildirler. Ancak enerji ATP sentezinin işleyişinde çalışan enzimlerin kullandığı kofaktörlerdir. Ara ürün değil mekanizmanın yardımcı molekülleridirler. Ortamda fazladan vitamin bulunması enerji metabolizmasını arttırıp daha fazla ATP üretilmesine neden olmaz.

Niasin suda çözünebilen bir vitamindir, bu nedenle toksik düzeye ulaşma riski düşüktür. Bu yüzden birçok kişi, önerilen dozun çok üzerinde niasin almak istemez. Ancak Niasin, ATP üretiminde rol oynayan bazı enzimlere yardımcı olmaktadır. Ancak fazla niasin almak, enerji seviyelerini artırmaz. Dengeli bir diyet, yeterli niasin sağlamak için genellikle yeterlidir. Mısır, doğal olarak niasin bakımından zengindir. Fakat niasin, karbonhidratlara bağlı olduğundan emilimi zor olabilmektedir. Ancak Mısır işlenirken, kalsiyum hidroksit ile muamele edilmektedir. Tortilla yapımında bu işlem uygulanır. Böylece Kalsiyum hidroksit, niasini emilebilen hale getirmektedir.

Kaynaklar

1. İlaç Enstitüsü. Gıda ve Beslenme Kurulu. Diyet Referans Alımları: Tiamin, Riboflavin, Niasin, B6 Vitamini, Folat, B12 Vitamini, Pantotenik Asit, Biotin ve Kolin . Washington, DC: Ulusal Akademi Yayınları, 1998.
2. Ulusal Sağlık Enstitüleri Takviye Edici Besin Ofisi: Sağlık Profesyonelleri için Niasin Bilgi Sayfası https://ods.od.nih.gov/factsheets/Niacin-HealthProfessional/ . Erişim tarihi: 24/1/2020.
3. Yüksek Amaçlı Müfettişler. Yoğun statin tedavisi alan düşük HDL kolesterol düzeyleri olan hastalarda Niasin. New England Tıp Dergisi . 2011 Aralık 15;365(24):2255-67.
4. HPS2-Geliştirme İşbirliği Grubu. Yüksek riskli hastalarda uzatılmış salımlı niasinin laropiprant ile etkileri. New England Tıp Dergisi . 2014 Temmuz 17;371(3):203-12.
5. Schandelmaier S, Briel M, Saccilotto R, Olu KK, Arpagaus A, Hemkens LG, Nordmann AJ. Kardiyovasküler olayların birincil ve ikincil önlenmesi için Niasin. Sistematik İncelemelerin Cochrane Veritabanı . 2017(6).
6. ABD Gıda ve İlaç İdaresi. Niasin Uzatılmış Salımlı Tabletler ve Fenofibrik Asit Gecikmeli Salımlı Kapsüllere İlişkin Uygulamalarda Statinlerle Birlikte Uygulamaya İlişkin Endikasyonların Onayının Geri Çekilmesi. 18.04.2016. https://www.federalregister.gov/documents/2016/04/18/2016-08887/abbvie-inc-et-al-withdrawal-of-approval-of-indications-related-to-the-coadministration-with- statinler 1.27.2020 tarihinde erişildi.
7. Morris MC, Evans DA, Bienias JL, Scherr PA, Tangney CC, Hebert LE, Bennett DA, Wilson RS, Aggarwal N. Diyet niasin ve Alzheimer hastalığı ve bilişsel gerileme olayı riski. Journal of Neurology, Neurosurgery & Psychiatry . 2004 Ağustos 1;75(8):1093-9.
8. Qin B, Xun P, Jacobs Jr DR, Zhu N, Daviglus ML, Reis JP, Steffen LM, Van Horn L, Sidney S, He K. Genç yaşta niasin, folat, B-6 vitamini ve B-12 vitamini alımı yetişkinlik ve orta yaşta bilişsel işlev: Genç Yetişkinlerde Koroner Arter Riski Gelişimi (CARDIA) çalışması. Amerikan klinik beslenme dergisi . 2017 Ekim 1;106(4):1032-40.
9. Csiszar A, Tarantini S, Yabluchanskiy A, Balasubramanian P, Kiss T, Farkas E, Baur JA, Ungvari Z. Yaşa bağlı vasküler disfonksiyonda endotelyal NAD+ eksikliğinin rolü. Amerikan Fizyoloji Dergisi-Kalp ve Dolaşım Fizyolojisi . 2019 Haziran 1;316(6):H1253-66.
10. https://www.hsph.harvard.edu/nutritionsource/niacin-vitamin-b3/
11. Aronson JK. Vitamins. In: Aronson JK, ed. Meyler’s Side Effects of Drugs. 16th ed. Waltham, MA: Elsevier; 2016:435-438
12. Sarwar S, Fatema-Tuz-Zohora, Khatun O, et al. Estimation of B-vitamins (B1, B2, B3 and B6) by HPLC in vegetables including ethnic selected varieties of Bangladesh. Pharm Pharmacol Int J. 2020;8(1):16-23. DOI: 10.15406/ppij.2020.08.00275
13. https://www.hsph.harvard.edu/nutritionsource/